Linda
... over iets algemeen
Dus is de vraag, en mijn man en mijn andere dochter ervaarden dat ook op een gegeven moment, als Lisa begon te praten: willen we het wel weten? Dus misschien houden we ons toch in, bij ons, van er veel over te praten. Kan je het wel dragen als je er veel over gaat praten? Niet dat dat een reden mag zijn om het te niet doen. Allez, dat is, als je het niet kan dragen... kan je ook niet goed communiceren.
... over
Maar ik weet niet, bijvoorbeeld, als ze zo bits doet, ik zal haar niet zeggen van: “Je kwetst mij nu.” Of ze moet al heel ver gaan, en dan nog… Hoe ver tolereer je het onrespectvolle gedrag, waar trek je daar de lijn in? Waar bekijk je het als deel van haar probleem, vanaf waar bespreek je het toch?
Ik mocht ook niet vragen hoe het met haar was. Als ze ’s morgens naar beneden kwam en ik zag dat ze geen goeie nacht had gehad, en ik vroeg: "Goed geslapen?" Dan ontplofte ze. Ze werd echt agressief. Dan riep ze: "Je mag niet naar mij kijken, je mag niks aan mij vragen, ge laat mij gerust!"
... over werk
Ik ben nog met schrik naar mijn werk vertrokken omdat ik dacht van: wat ga ik vinden als ik thuiskom?
En dan ben ik terug gaan werken. Maar ik had eigenlijk, achteraf gezien, nog slimmer moeten zijn. Ik heb dwaas gedaan, in die zin, ik had moeten zeggen van: "Kijk, ik geef mezelf een time-out." Had ik mezelf on hold gezet, een half jaar, er zou niemand moeilijk gedaan hebben. Ik heb het mezelf voor een stuk aangedaan, he. Ja. Ik ben toen zwaar onderuit gegaan.
... over sociaal leven
Ik zit in een periode in mijn leven dat ik mijn vrienden in twee groepen splits. De vrienden die er echt voor je zijn, die het begrijpen, maar je hebt er ook die heel erg veel oordelen. Die weten een beetje maar daar vertel ik niet mijn hele verhaal tegen.
... over emotioneel
Ik vind ‘ondersteunen’, ja, maar ‘eindverantwoordelijkheid’, nee. Nooit. En dat moet, vind ik, echt duidelijk gesteld worden naar je kind. Want, ge zou soms zeggen, hoe klein dat ze ook zijn, hè… Want ik heb een aantal vriendinnen in mijn omgeving die een familielid verloren hebben door zelfmoord. En die zijn allemaal opgegroeid met een schuldgevoel: ‘Wat als ik vijf minuten vroeger was geweest? Wat als ik die dag geen ruzie had gemaakt?' Altijd: ‘Wat als?’
... over zelfzorg
Dat is het meest pijnlijke dat er is, hé. Ik heb dan zoiets van: ‘Kind, toch, ge hebt het leven gekregen,’ en ja, het lukt haar niet. Het doet gewoon pijn, het doet haar pijn, het doet mij pijn… Het is zo die onmacht, hé.
In het begin geven ze u handvatten hé, en: ‘Dat kun je doen en dat en..., hé.’ Nu de laatste waar ik ben geweest stelde voor om de dingen op te schrijven en zo. Ik heb dat dan gedaan. En dat hielp. Alles van mij af schrijven en op een rijtje zetten.
... over suïcide
Er zijn momenten waarop ik… euh… waarop ik het gevoel heb dat, ja dat we echt een stuk verder staan. Soms is het gevoel van leegte en van bodemloosheid waar ik schrik bij heb, zo van: 'Amai er is precies niks voor Lisa, er is geen fond, geen fundament zo, waarop we kunnen bouwen.' En dan plots is dat er wel en dan ben ik weer helemaal gerustgesteld. Ja, dus met wisselend succes ja.
... over signalen
Ze wilde van school veranderen, ze sprak nauwelijks met ons en haar zwarte kleding, euh… Ze was ook zo heel veel bezig met, hoe moet ik dat noemen zo, die stijl met kant en make-up… gothic of zo.
Lisa is gestopt met naar school gaan hé, ze is, ze wou niet meer naar school. Veel uitgaan, drank en weet-ik-veel wat nog allemaal. Veel contact met jongens, ja… niet mooi meer hoor. Zelfvernietigend gedrag eigenlijk.
... over
Ik heb al alle medicatie weggehaald, alle ontstoppers weggedaan… breekmessen uit haar etui gehaald en zo maar ja… en de touwen in het tuinhuis.
Ik ben toch naar mijn dochter gestapt en ik heb gezegd: “Ik heb uw advies nodig. Wat drijft er u?” Dat was eigenlijk wel goed, omdat het een andere manier was om haar te benaderen. Niet van: ‘Wat zijt gij allemaal aan het doen?’ Maar wel in de zin van: ‘Ik heb uw advies nodig. Ik heb een dochter, ze denkt aan zelfmoord, wat mag ik tegen haar zeggen? Wat mag ik níét tegen haar zeggen, waar moet ik over zwijgen?’ En op dat moment, waauw, kreeg ik alles op mijne boterham… allé, en ik dacht, oké, dat is goed. Hier kunnen we mee verder.
... over praten over zelfmoord
Euh… ik heb onlangs, goh ja, dat zal ook al een week of drie, vier geleden zijn, gezegd tegen haar van: "Kijk, ik ga… het toilet schoonmaken… denkt ge dat het een goed idee is als ik de fles in het toilet laat staan of heb je liever dat ik ze nog efkes weg leg?" Euh… dan zei ze tegen mij van: "Ja, nee, op dit moment is het eigenlijk wel goed." Meer moet ik op dat moment niet weten.
... over
Pff, het is allemaal zo relatief. Ik wil wedden dat als ge haar er over 4 jaar op aanspreekt dat ze niet meer kan herinneren wat ze nu meemaakt en voelt.
Ze denk aan zelfmoord maar gelijktijdig is ze bezig dat ze minstens twee kinderen wilt. Dat geeft mij hoop.
... over omgaan met problemen - kind
En ineens vroeg zij naar groepstherapie, zij vroeg dat zelf. Zij wou opgenomen worden en zij wou groepstherapie.
... over gezin, partner
Ik heb een nieuwe partner en dat gaat eigenlijk super goed. Wij praten heel veel over Lisa en ik kan veel zeggen tegen hem, maar ik kan niet alles zeggen, dat gaat niet. Ik ben beschaamd dat mijn kind aan de drugs zit, beschaamd dat ze automutileert. Hij heeft zelf ook kinderen en daar gaat alles heel goed mee.
Heel lang vertelde Lisa meer tegen haar stiefvader dan tegen mij omdat ze mij nooit… omdat, ja: "Mama, je bent mijn mama en ik wil je niet pijn doen, jij hebt al zo veel meegemaakt!"
... over suïcide, broer zus, gezin
De stiefzus heeft haar gevonden in haar kamer. Zij riep mij en ik ben verstijfd, ik kon niets meer. Zij heeft dan de ambulance gebeld. Dat moet voor haar een verschrikkelijke ervaring zijn. Ik voel mij daar nog altijd schuldig over.